Theo số liệu điều tra trên thế giới thì thiếu máu dinh dưỡng rất phổ biến, trung bình có khoảng 30% dân số thế giới (khoảng 700-800 triệu người) bị thiếu máu. Ở Việt Nam cuộc điều tra toàn quốc năm 2000 có đến 60% trẻ em ở độ tuổi 6-24 tháng và 30-50% số phụ nữ có thai bị thiếu máu. Vì vậy, ngay ở những thời kỳ đầu mang thai, các bà mẹ nên bổ sung cho mình hàm lượng sắt cần thiết phòng chống thiếu máu. Hiện nay, có rất nhiều loại sữa bổ sung sắt cho phụ nữ mang thai như: Sữa Physiolac Mom, Sữa XO I am mother Mom, Sữa Anmum Materna, Sữa EnfaMama A +, Sữa Similac Mom, . . .
Tác hại của Thiếu máu dinh dưỡng:
- Làm giảm khả năng lao động: khi thiếu máu, khả năng vận chuyển oxy của hồng cầu bị giảm, làm thiếu oxy ở các tổ chức, đặc biệt là tim, cơ bắp, não, gây nên hiện tượng tim đập mạnh, hoa mắt chóng mặt, cơ bắp yếu và cuối cùng là cơ thể nhanh chóng mỏi mệt, giảm khả năng lao động chân tay và trí óc.
- Khả năng học tập, phát triển trí tuệ của học sinh bị kém: thiếu máu làm giảm lượng oxy của tổ chức não và tim, làm trẻ nhanh bị mỏi mệt, hay ngủ gật, khó tập trung tư tưởng dẫn đến kém tiếp thu bài giảng. Những dấu hiệu này thường được khắc phục sau khi bổ sung viên sắt.
- Làm tăng nguy cơ đẻ non, tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong: của mẹ và con khi sinh nở, dễ bị chảy máu và bị mắc các bệnh nhiễm trùng ở thời kỳ hậu sản.
- Trẻ nhỏ bị thiếu máu có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn cao và giảm sức đề kháng.
Nguyên nhân của thiếu máu dinh dưỡng:
- Do nhiễm ký sinh trùng (giun sán, sốt rét) do mất máu, do bệnh lý về huyết sắc tố (Hb), hay do thiếu dinh dưỡng. Về ý nghĩa sức khỏe cộng đồng thì thiếu máu do thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu sắt, thiếu acid folic, thiếu vitamin B12 là phổ biến hơn cả.
- Nguyên nhân thường gặp nhất là do lượng sắt cung cấp từ ăn uống không đủ nhu cầu hàng ngày: Lượng sắt thực tế hiện nay của bữa ăn người Việt Nam chỉ đạt khoảng 30-50% nhu cầu, nhất là ở các vùng nông thôn, do vậy tỷ lệ thiếu máu do thiếu sắt ở các vùng này thường rất cao.
- Nhóm trẻ em và phụ nữ nhất là phụ nữ có thai có nhu cầu cao về sắt nên dù ăn uống tốt cũng không thể cung cấp đủ, mặt khác ở nhiều vùng nông thôn do bữa ăn còn nghèo nàn, lượng thức ăn động vật còn ít, trẻ ăn bổ sung chưa đúng cách … do đó có nguy cơ bị thiếu máu.
Dấu hiệu nhận biết thiếu máu dinh dưỡng:
- Với trẻ em: da xanh xao, niêm mạc môi, lưỡi, mắt nhợt nhạt. Trẻ kém hoạt bát, thường học kém, hay buồn ngủ. Dễ bị các bệnh nhiễm khuẩn.
- Ở phụ nữ có thai: da xanh, niêm mạc nhợt, mệt mỏi, khi thiếu máu nặng thường có dấu hiệu chóng mặt, tim đập mạnh,... Xét nghiệm máu sẽ cho chuẩn đoán chính xác, xét nghiệm đơn giản nhất là định lượng huyết sắc tố (Hb), lượng Hb giảm thấp hơn mức qui định là thiếu máu.
Trẻ từ 6 tháng – 6 tuổi : Hb < 110 g/l.
Trẻ từ 6 tuổi – 14 tuổi: Hb < 120g/l.
Nam trưởng thành: Hb < 130g/l.
Nữ trưởng thành: Hb < 120 g/l.
Nữ có thai: Hb < 110g/l
Phòng chống thiếu máu dinh dưỡng:
- Cải thiện chế độ ăn, đa dạng hóa bữa ăn, ăn nhiều loại thức ăn khác nhau nhất là nguồn thức ăn động vật có nhiều sắt như thịt, cá, tim, thận, trứng, tiết, các loại đậu đỗ , thức ăn giàu vitamin C như rau quả.
- Uống bổ sung thêm một số loại sữa giúp bổ sung sắt.
- Bổ sung viên sắt cho các đối tượng có nguy cơ cao: Bổ sung sắt nhằm cải thiện tình trạng dinh dưỡng, sắt cho phụ nữ trước khi có thai .Thiếu nữ lứa tuổi từ 15 trở lên, cần được uống viên sắt dự phòng, mỗi tuần uống một viên (60mg sắt nguyên tố) để tạo nguồn sắt dự trữ đầy đủ cho cơ thể; Khi có thai cần kết hợp ăn uống tốt với uống viên sắt đều đặn, mỗi ngày một viên (60 mg sắt) trong suốt thời gian mang thai cho tới sau khi sinh 1 tháng; Bổ sung sắt cho trẻ em nhất là trẻ đẻ non, đẻ thấp cân bằng chế phẩm sắt 20 mg/ ngày. Trẻ có thể uống hàng ngày, một đợt từ 2 đến 3 tháng (cần có chỉ định và theo dõi của thầy thuốc.)
- Tăng cường sắt vào thực phẩm: hiện nay đã có những thực phẩm bổ sung sắt như bánh bích qui,sữa công thức (cho bà bầu và trẻ em)...nước mắm, nhằm đưa một lượng sắt đủ cho nhu cầu qua những thức ăn này.
- Phòng chống nhiễm khuẩn, vệ sinh môi trường, phòng chống nhiễm giun.
